Ý kiến của VASEP về Nhóm đặc trách của Mỹ trong hoạt động chống IUU

VASEP đánh giá cao cơ hội góp ý về dự thảo các nguyên tắc hoạt động của Nhóm đặc trách (Task Force) của Mỹ nhằm xác định các loài cá hay hải sản có dấu hiệu gian lận thương mại hay có nguy cơ bị khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), cũng như dự thảo danh sách “các loài có nguy cơ”. Vì Việt Nam là nước cung cấp thủy sản lớn thứ 6 cho thị trường Mỹ, nên Nhóm đặc trách và các yêu cầu của nhóm này là mối quan tâm lớn của VASEP và các DN hội viên. Căn cứ theo Thông báo của NOAA ngày 19/08/2015, VASEP có một số ý kiến góp ý như sau:

I. Bản dự thảo danh sách các loài có nguy cơ mà Nhóm đặc trách này đưa ra thiếu minh bạch
– Bản thông báo Liên bang của NOAA hôm 03/8/2015 đã đưa ra danh sách “các loài có nguy cơ” bao gồm: bào ngư, cá tuyết Đại Tây Dương, ghẹ xanh, cá nục heo, cá mú, cua huỳnh đế, cá tuyết Thái Bình Dương, hải sâm, cá mập, tôm, cá kiếm và cá ngừ. Lẽ ra Nhóm làm việc này phải có “ nguồn dữ liệu hợp lý và thống nhất”, “sử dụng dữ liệu đã được kiểm chứng”, và dựa trên “hiểu biết của các chuyên gia trong lĩnh vực” để hỗ trợ cho việc xác định này, nhưng các nguồn dữ liệu hoặc các thủ tục để lập ra danh sách sơ bộ còn thiếu minh bạch và thiếu cụ thể.

– Danh sách các loài có nguy cơ sẽ được xây dựng dựa trên cơ chế truy xuất nguồn gốc tốn kém và phức tạp, điều sẽ gây khó khăn cho cả bên XK cũng như nhà NK Mỹ. Do đó, điều quan trọng đối với các bên liên quan là phải hiểu rõ cơ sở dữ liệu và quá trình phát triển chương trình này. Tuy nhiên, kết luận của Nhóm đặc trách được đưa ra dựa trên các ý kiến mơ hồ không cho phép các bên liên quan có đủ thông tin để đưa ra các ý kiến quan trọng. Do đó, Nhóm công tác đang làm cho các bên liên quan không được tham gia đầy đủ và ý nghĩa, gây ảnh hưởng đến hiệu lực và hiệu quả chương trình của của Nhóm công tác và Nhóm đặc trách.

– Chúng tôi yêu cầu Nhóm đặc trách sửa đổi bản dự thảo “danh sách các loài có nguy cơ”, cụ thể bỏ tôm ra khỏi danh sách này, trừ khi Nhóm đặc trách có thể đưa ra luận chứng đầy đủ cho các thông tin và lý do của mình. Hơn nữa, chúng tôi yêu cầu Nhóm đặc trách mô tả rõ ràng và chính xác cụ thể các nguồn dữ liệu của mình và quy trình để xác định dự thảo danh sách “các loài có nguy cơ”.

II. Các dự thảo nguyên tắc của Nhóm đặc trách đã không tính đến những nỗ lực hiện tại và những kết quả đạt được trong hoạt động chống IUU
– Các sản phẩm nuôi của Việt Nam, đặc biệt là tôm nuôi, đã được áp dụng quy trình chứng nhận và truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt. Việt Nam đã chứng minh một cách thỏa đáng rằng các quy trình này rất phù hợp để loại tôm nuôi ra khỏi danh sách các loài bị dán sai nhãn và gian lận, đây là 2 trong số các dự thảo nguyên tắc được Nhóm công tác đặt ra. Hơn nữa, NOAA chưa bao giờ công nhận Việt Nam có tham gia ngăn chặn khai thác IUU trong báo cáo 2 năm một lần gửi tới Quốc hội. Do vậy, những dự thảo nguyên tắc bằng văn bản này có thể dẫn tới những nỗ lực vô ích làm lãng phí nguồn lực của tất cả các bên tham gia vào các vụ việc liên quan tới những loài kể trên.

– Nhóm công tác nên xem lại những dự thảo nguyên tắc, có tính đến những nỗ lực và thành công trong việc ngăn chặn IUU trước khi áp đặt những biện pháp tốn kém đối với các nhà cung cấp XK các sản phẩm vào Mỹ. Do vậy, chúng tôi yêu cầu các dự thảo nguyên tắc phải chỉ rõ rằng các sản phẩm nào chưa từng bị khai thác IUU từ các nước đang bị Nhóm đặc trách xem xét sẽ được loại ra khỏi danh sách các loài “có nguy cơ”.

– Hơn nữa, mặc dù thông báo hôm 03/8/2015 khẳng định rằng, các cơ chế truy xuất nguồn gốc sẽ được sử dụng như môt phần trong Kế hoạch Hành động cuối cùng, tuy nhiên không có dấu hiệu gì cho thấy những dự thảo nguyên tắc này có đề cập đến những cơ chế này. Do vậy, chúng tôi yêu cầu rằng các dự thảo nguyên tắc phải được điều chỉnh để đảm bảo rằng các cơ chế truy xuất nguồn gốc hiện tại phải được Tổ công áp dụng và không làm ảnh hưởng tới những nỗ lực hiện tại của các nước XK.

III. Chương trình truy xuất nguồn gốc không phù hợp với quy định của WTO
– Nhóm đặc trách đã biết rõ là mọi chương trình truy xuất nguồn gốc phải phù hợp với tất cả các quy định pháp lý của Mỹ, bao gồm các quy định trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại Thế giới (“WTO”). Tuy nhiên, những cái mà nhóm công tác công khai về chương trình truy xuất nguồn gốc lại cho thấy điều ngược lại: nó sẽ vi phạm các quy định pháp lý của WTO. Chương trình đòi hỏi có sự tham gia của ít nhất là các cơ quan như Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới (CBP), Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) và NOAA trong việc thực thi và giám sát, gây tốn kém cho các DN XK. Chương trình sẽ áp đặt các rào cản đáng kể đối với thương mại thủy sản và sản phẩm thủy sản NK vào Mỹ, trong khi các sản phẩm sản xuất tại Mỹ không bị cản trở. Điều này vi phạm nguyên tắc đối xử quốc gia.

– Hơn nữa, chương trình truy xuất nguồn gốc sẽ bao gồm việc kiểm tra, xác minh và cấp giấy chứng nhận của một số cơ quan chính phủ. Do đó, các biện pháp nghiêm ngặt như vậy có thể tạo ra những trở ngại không cần thiết đối với thương mại và vi phạm Hiệp định về các Rào cản Kỹ thuật đối với Thương mại (TBT). Chính Hoa Kỳ đã từng cáo buộc một chương trình truy xuất nguồn gốc sản phẩm thực phẩm tương tự như chương trình này là một rào cản kỹ thuật đối với thương mại. Hoa Kỳ cũng từng cho rằng một điều luật của Việt Nam đòi hỏi “nhiều giấy tờ và chứng chỉ” để chứng minh sự phù hợp của sản phẩm thực phẩm đối với tiêu chuẩn Việt Nam là vi phạm các nghĩa vụ WTO. Tiêu chuẩn mới không xem xét đầy đủ và sử dụng các tiêu chuẩn quốc tế hiện hữu theo theo yêu cầu bắt buộc trong Hiệp định về Các biện pháp Kiểm dịch động thực vật. Do đó chúng tôi kêu gọi Nhóm đặc trách sửa đổi dự thảo đưa thêm nguyên tắc “bao gồm việc tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý hiện hữu”.

– Dự thảo về các nguyên tắc và dự thảo về danh sách các loài “có nguy cơ cao” như hiện nay sẽ gây ra nhiều khó khăn cho các DN XK nước ngoài khi NK vào Mỹ. Do đó VASEP đánh giá cao cơ hội được nhận xét trên cả 2 bản dự thảo và mong muốn hợp tác với các bên liên quan khác để đảm bảo rằng 2 dự thảo đạt được công bằng, và phù hợp với luật pháp quốc tế.

Ý kiến của VASEP về Nhóm đặc trách của Mỹ trong hoạt động chống IUU, Nguồn: Nguyễn Hà – Vasep.com.vn